Um ættfræði - Skyldi Duke Ellington vera Vestmannaeyingur?

Um daginn var haldin mögnuð tónlistarhátíð í Reykjavík, Reykjavik folkfestival sem þeir í Sáþ river band stóðu fyrir. Þetta var flott framtak og vonandi verður framhald þar á.
Ég var svo heppinn að koma þar fram með valinkunnum tónlistarmönnum og fór svo á eitt kvöldið til þess að njóta þess sem upp á var boðið.
Björn Thoroddsen gítarsnillingur kom fram með félögum sínum í Gitar Islansio og fór hamförum á gítarinn. Hann kynnti lag ef ég man rétt eftir Duke Ellington og færði rök fyrir því að Ellington væri af íslenskum ættum af því að einhverjir landar hefðu farið til Afríku árið 1635 og líklega væri Ellington komin af þeim.
Við fórum að velta þessu fyrir okkur nokkrir samlandar úr Eyjum.
Tyrkjaránið var framið í Vestmannaeyjum árið 1627 og var fólk flutt þaðan nauðungarflutningi til Algersborgar eftir því sem heimildir herma.
Ef Duke Ellington er undan því fólki má því til sanns vegar færa að hann sé Vestmannaeyingur og erum við Eyjamenn stoltir af þessum samlanda okkar. Rökstyðja má þessa tilgátu með því að jazzáhugi og hvers konar alþýðutónlistariðkun hefur jafnan verið mikil í Eyjum og má telja að Duke Ellington hafi erft þennan magnaða tónlistaráhuga úr Vestmannaeyjum sem blandast hefur áhrifum Afríkubúa.
Þá má þess geta að jazzáhugamaðurinn Vernharður Linnet sækir að öllum líkindum jazzáhuga sinn í þau gen sem þróuðust á meðal forfeðra hans sem voru langdvölum í Vestmannaeyjum.

Messoforte í Hljómskálagarðinum stórkostleg skemmtan. Minnti á útihátíð á hinum Norðurlöndunum og minningar frá Bjarkargötu 8

Í gær daginn fyrir fæðingardag Jóns heitins Sigurðssonar fórum við fjölskyldan í Hljómskálagarðinn að hlusta á hljómsveitina Mezzoforte leika af fingrum fram.
Það verður að segja sem er að þetta var óborganleg skemmtun. Þarna var rúmt um alla og flestir virtust njóta sín til fulls. Strákurinn minn velti eitthvað vöngum yfir hegðan kríunnar, en að minnsta kosti var hún ekki í neinum árásarham og lét gesti Hljómskálagarðsins í friði, en vaggaði sér á tjörninni og blakaði vængjunum.
ég játa að ekki get ég gert upp á milli hljóðfæraleikara Mezzoforte, en mikið svakalega var trompetleikarinn, Óskar Guðjónsson saxófónleikari, Eyþór og Jói Ásmunds flottir ásamt öllum hinum. Þá fór Gulli Briem gjörsamlega á kostum í nokkrum trommusólóum.
Það væri óskandi að Hljómskálagarðurinn yrði nýttur meira til svona tónleikahalds og þá skiptir engu hvort styttan af Jónasi Hallgrímssyni verði berstrípuð eða klædd í einhhvern viðhafnargbúning sem hæfir tilefninu.
Á eftir fórum við frú Herdís svo í garðveizlu í húsi STEFS við Laufásveg þar sem Jakob Frímann Magnússon núverandi formaður FTT og þar að auki miðborgarstjóri stjórnaði af röggsemi festu og vissum kærileysislegum virðuleik sem myndi vel sæma borgarstjóra allra reykvíkinga og sérstaklega næsta forseta lýðveldisins.
Tónleikar Mezzoforte voru m. a. í tilefni 25 ára afmælis FTT, Félags tónskálda og textahöfunda.
Fyrr um dagin var haldin garðveizla að Bjarkargötu 8, þar sem formaður FTT Jakob Frímann býr ásamt fleira fólki. Því miður komst ég ekki þangað vegna annríkis, en þaðan af Bjarkargötunni á ég margar ljúfsárar minningar þegar ég ásamt Arnþóri bróður mínum stundaði nám við Blindraskólann sem var þar til húsa fyrir hart nær hálfri öld og eitthvað fram á áttunda áratug liðinnar aldar.
Þarna í húsinu við Bjarkargötu 8 bjó all nokkur hópur aldraðs fólks sem var blint eða sjónskert og sumt vægast sagt mjög sérstakt. húsið er stórt og mikið og þar eru mörg skúmaskot þar sem við eyjapeyjar ásamt fleirum lékum okkur.
Ég var á þeim árum eitthvað byrjaður á að leika á blokkflautu.
Fyrsta veturinn þegar ég kom með flautuna suður var ég 10 ára. Þarna á Bjarkargötunni var piltur frá Akureyri samtíða okkur. Stundum rifumst við einsog hundar og var ekki alltaf víst hvor hefði betur.
Einu sinni fannst mér ég þurfa að nota barefli á norðanmanninn og greip sópranblokkflautuna og keyrði hana af alefli í hausinn á pilti sem rak upp skaðræðis öskur svo að þaut í trjánum í Hljómskálagarðinum. Flautan var tekin af mér í viku og þegar ég fékk hana aftur stór sá á hljóðfærinu svo að ég ákvað að þegar ég yrði stærri skyldi ég eignast blokkflautu úr málmi eða harðviði.
ÞArrna á blindraheimilinu að Bjarkargötu var meðal annarra gamall kennari að austan. Hann var alveg blindur. Ofbauð stundum hávaðinn í okkur strákum, einum af norðan, öðrum af Skaganum og okkur tveimur úr Eyjum og svo enn einum sem var úr Reykjavík.
Gamli kennarinn sat alltaf við enda matborðsins og sagði okkur ýmist að þegja eða hafa hægt um okkur.
Einu sinni þegar við peyjar vorum í hróka samræðum og hann náði ekki að fylgjast með fréttunum í útvarpinu sagði hann í blíðurómi:
Reynir minn. Kondu hérna karlinn. Ég ætla að berja þig.
Maturinn þarna var yfirleitt góður, fiskur 5 til 6 sinnum í viku og oft siginn og vondur.
þarna vandist ég af að eta siginn fisk.
Oft var grautur í eftirrétt. Hrísgrjóna, sakóvellingur eða hrísmjölsgrautur. Einu sinni fékk gamli kennarinn ásamt okkur öllum hinum graut á eftir fiskinum. Gamli kennarinn að austan smakkaði á grautnum, kjamsaði og segir svo stundarhátt.og stamaði:
Það það er hu hundaskýtsbragð af grautnum.
Ráðskonunni á staðnum sem var yndisleg manneskja og gekk okkur strákum hálfgert í móðurstað varð orðfall. En hún breytti í engu framkomu sinni við gamla manninn.
Sá sem bygði Bjarkargötu 8 var Jón Þorláksson fyrrum forsætisráðherra. Ætli húsið hafi ekki verið reyst einhvern tíman á þriðja áratug liðinnar aldar.
Í kjallaranum bjó gamall maður sem var búinn að vera blindur í mörg ár. Á þeim árum kom fullorðin kona heim til landsins en hún hafði búið erlendis í mörg ár. KOnan ætlaði að athuga hvort hún ætti að eiða ævikvöldinu á Fróni eða erlendis. Þegar konan fékk inni á Bjarkargötu 8 fékk hún herbergi á annarri hæð hússins. Það var rúmgott og bjart. Þá fóru íbúar hússins að taka eftir umgangi á næturnar og skildu ekkert af hverju hann stafaði. Gamli maðurinn í kjallaranum sagði með sinni nefmæltu rödd enda tók hann óspart í nefið:
Þetta er bara hann Jón Þolláksson að athuga hvort ekki sé í lagi hérna.
Og umgangurinn hélt áfram og ráðskonan og maðurinn hennar létu kyrrt liggja. Þangað til eina nóttina að þá heyrist umgangurinn aftur og mikið brölt uppi á lofti. Og síðan sárir kveinstafir og það var hrópað á hjálp. Það var mið nótt og íbúar fóru á stjá til þess að athuga hverju þessi fyrirgangur sætti. Hljóðin bárust úr herbergi áðurnefndrar konu á annarri hæð og þegar þangað kom lá hún í rúmi sínu. Kjallarabúinn var aðeins meira en við hliðina á henni og fengið svo heiftarlegt þursabit að hann gat hvergi hrært sig undan eða ofanaf konunni.
Þegar allt þetta komst upp og skýring var fengin á umganginum hafði gammli maðurinn engar vöflur á, heldur bað konunnar og þau giftu sig og urðu hamingjusöm hjón í ellinni.
Frúin var alltaf heima fyrir hádegi en maðurinn vann á vinnustofu Blindravinafélags Íslands að Ingólfsstræti 16. En Blindravinafélagið átti Bjarkargötu 8 á þessum árum. Gamla konan sinti okkur strákum stundum og þegar ég fór í Menntaskólann í Reykjavík leigði ég þarna fyrsta veturinn minn. Þá átti ég aldeilis hauk í horni þar sem frúin bjó þarna enn. hún sagði mér ágætlega til í dönsku.
Þau gömlu hjónin tóku sér alltaf gönguferð um Bjarkargötuna eftir hádegismatinn og gengu þar fram og aftur. En einu sinni brugðu þau út af leið og tóku sér gönguferð í Hljómskálagarðinum.
Konan sá lítið sem ekkert en maðurinn var alblindur.
Svo ganga þau yfir grasflöt og konan segir:
það er pollur hér framundan, stór pollur.
Gamli maðurinn svarar:
Það er allt í lagi, við bara hoppum yfir.
Og svo tekur hann undir sig stökk.
Maðurinn hátt á áttræðis aldrinum og frúin á svipuðu reki en mjög þung á sér sleppti ekki eginmanninum sem hafnaði úti í tjörn en hún lá nær ósjálfbjarga á tjarnarbakkanum. Gamli maðurinn svamlaði um og vissi ekki í hvaða átt var landfestu að ná. Einhver góðhjartaður vegfarandi aðstoðaði þau og vísaði þeim á rétta leið heim. Eftir þetta héldu gömlu hjónin sig á Bjarkargötunni þegar þau tóku sér gönguferð.
Miklu fleiri sögur gæti ég sagt, en læt staðarnumið að sinni.
Þó skal sagt frá því að áður en Blindravinafélag Íslands keypti Bjarkargötu 8 bjó margt af þessu gamla fólki í húsi félagsins við Ingólfsstræti þar sem það vann einnig.
Þangað hafði komið mjög sjóndapur karl að vestan. Hann var mjög sérstakur og fékk herbergi uppi í risi.
Eins og gekk og gerðist var hann með næturgagnið sitt undir rúminu.
Einu sinni þegar næturgagnið var orðið fleytifullt af vökva ákvað sá gamli að vestan að tæma það. Beinasta leiðin var glugginn.
Sá gamli opnar gluggann og skvettir úr næturgagninu.
Svo vildi til að formaður Blindravinafélagsins var akkúrat í þessu að ganga út um dyr hússins í fína frakkanum sínum. Hann fékk gusuna yfir sig og frakkann. Hann gerði ekkert mikið úr þessu fyrr en að frakkinn var settur í hreinsun og dæmdur ónýtur.